بقچه (بغچه )

مأخوذ از ترکی ( آنندراج غیاث الدین رامپوری دهخدا ذیل واژه ) پارچه ای به شکل مربع یا مستطیل بیشتر به اندازة یک متر و نیم در یک متر و نیم برای بستن لباس و جامه .

بقچة لباس در اندازه های مختلف و طرح و رنگهای متنوع از قدیم در ایران رایج بوده است . معروفترین بقچه ها بقچه های «شال » مشهور به «ترمه * » است . این بقچه ها بیشتر از پشم بسیار لطیف و با نقشهای گل (گلدار) لچک و ترنج بته * جقه ای و محرمات (در هند: محرمات ) بافته می شود و گران قیمت است . یکی از مصارف بقچه های ترمه ای پیچیدن جامة حمام بوده است که در قدیم زنان ایرانی از آن استفاده می کردند. امروز نیز در مراسم عقدکنان از این نوع بقچه به صورت نوعی زیرانداز تزیینی برای نهادن آیینه شمعدان ظرفهای نقل و نبات و دیگر چیزها استفاده می شود. کرمان و یزد از کانونهای بافت این نوع بقچه است . سایر بقچه ها مانند بقچة سفر و بقچة نان از پارچه های ارزان قیمت تهیه می شود و معمولا نقش و نگاری در آنها به کار نمی رود. به جاست که به اصطلاح «دست بقچه » به معنی بقچة کوچکی که معمولا زنان خانه دار به جای کیف یا ساک امروزی از آنها استفاده می کرده اند نیز اشاره شود.

بعلاوه بقچه به واحد یا مقداری معین از نخ نیز گفته می شود. در داد و ستد نخ در ایران واحدهای کوچک و بزرگی رایج است که بترتیب ـ از کوچک به بزرگ ـ کلاف بقچه و عدل نامیده می شود. به طور معمول هر بقچه نخ دارای بیست کلاف است که بین چهار تا چهار و نیم کیلو وزن دارد. مشهورترین بقچه های نخ که برای «پود» فرش از آن استفاده می شود بقچة اصفهانی و بقچة کاشانی است .

منابع : علی اکبر دهخدا لغت نامه زیرنظر محمدمعین تهران 1325ـ1359 ش محمدپادشاه بن غلام محیی الدین شاد آنندراج : فرهنگ جامع فارسی چاپ محمد دبیرسیاقی تهران 1363 ش محمدبن جلال الدین غیاث الدین رامپوری غیاث اللغات چاپ محمد دبیرسیاقی تهران 1337ـ 1338 ش .

/ فضل الله حشمتی رضوی /