سونقور آغزيندا توركجه آتا-آنا سؤزلرى٬ سؤزجوكلر٬ دئييملر
تكواژه ها٬ ضرب المثل ها٬ كنايه ها به گويش سنقرى زبان تركى

http://sonqur-az.blogspot.com/

منبع اصلى-آنا قايناق: تاك ماجه لر- مجتبي ابراهيمي-ايل- سال ١٣٥٥

اؤلچوت توركجه قارشيليقلارى-معادلها به تركى معيار: مهران بهارى
فارسجا چئويريلر- ترجمه فارسى: مجتبى ابراهيمى٬ اميراسلان حدادى٬ مهران بهارى٬ سعید قبادی

سؤزوموز
-------------------------------------------------------------------------------

آت آلمه مي٫ آخور باغلىياو (آت آلماميش٬ آخير باغلايير) هنوز اسب نخريده٫ آخور مىسازد.
آت مینه نینی تانیر (آت مينه نينى تانييير) اسب سوارش را می شناسد
آته مینه نونی٬ دون گيدره نو (آت مينه نين٬ دون گييه نيندير) اسب مال كسى است كه سوارش مىشود٬ لباس مال كسى كه مىپوشد
آته لن دوشه ر (آتيلان دوشه ر) كسي كه بپرد سرانجام مي افتد.
آج آرم٬ داش ده ییر (آج آدام٬ داش دا يييه ر) آدم گرسنه سنگ را هم می خورد
آجنه ايت غرخاوري (آجيندان ايت قيرخيردى) از گرسنگي پشم سگ مي چيند
آچلمه میش سفره بیر عيبي وار٫ آچلن سفره نو مين بير (آچيلماميش سوفرا بير عئيبى وار٫ آچيلان سوفرانين مين بير) سفره باز نشده يك عيب دارد و سفره پهن شده هزار و يكي
آرپه اکن٬ بوغده درمز (آرپا اكه ن٬ بوغدا درمز) کسی که جو می کارد گندم درو نمی کند
آرمو آلنه هر نمه یازمیشله٬ ایله اوری (آدامين آلنينا هر نمه يازميشلار٬ ائله اودور) بر پیشانی هر کس هر چه بنویسند همانست
آغ ايتو، غره گوني (آغ ايتين٫ قارا گونه) روز سياه براي سگ سفيد
آغيرمین باشه٬ دسمال باغله مزله (آغريمايان باشا٬ دسمال باغلامازلار) سري كه درد نمي كند دستمال نمي بندند
آق تف گورنه٫ اونه خيال ايكي قرانلوقدي (آغ توپورجك گؤره نده٫ اونا خيال ايكى قيرانليقدير) تف سفید كه ببيند فكر مىكند دو ريالي ست
آق يارمه٬ قره گونیچىري (آغ يارما٬ قارا گون اوچوندور) بلغور سفيد يراي روزهاي سياه مي باشد
آقاج گورنه، هيز ايت قاچر (آغاج گؤره نده٫ هيز ايت قاچار) سگ هرزه چوب كه ببيند فرار مي كند
آل آپارميش آل او را برده است (آل=صورت موهوم و خيالى كه به چشم انسان تنها در شب يا زن حامله ديده مىشود)
آورو بهار گيوگتي ديولي٫ كه دواره گيوگره (آبرى باهار گؤىاوتو دئييل كى دوباره = گئنه گؤيه ره) آبرو سبزه بهاري نيست كه دوباره سبز كند
آوروني يه مي، حياني سيچمي (آبرينى يئميش٫ حيانى سيچميش) آبرو را قورت داده و حيا را دفع كرده است
-------------------------------------------------------------------------------------
اتی درناقده آیرمزله (اتى ديرناقدان آييرمازلار) گوشت را از ناخن جدا نمی کنند
اذانچي اولميينه٫ خروز اولي بلقاسم (اذانچى اولماياندا٫ خوروز اولار ابولقاسيم) وقتي موذن نباشد خروس ابوالقاسم مي شود
اگر آبو دیلی ره وارو اولمیدی٬ قرقه گویزو چخارردی (اگر آبو ديلين ده وارين اولمايايدى٬ قارقا گؤزووو چيخارداردى) اگر این زبان را هم نداشتی کلاغ چشمت را در می آورد
ال الي تانير (ال الى تانييير) دست ، دست را مي شناسد .
ال الي يوور٫ ال له اليوزي يوور (ال الى يووار٫ ال ده ال-اوزو يووار) دست دست را مي شورد و دست هم صورت را مي شويد
ال ايشلر٫ گيوز غورخر (ال ايشله ر٫ گؤز قورخار) دست كار مي كند، چشم مي ترسد
الله آچن جراغي٫ بنه گيچره بيلمز (آللاه آچان چيراغى٫ بنده=قول گئچيرده بيلمز) چراغي را كه خدا افروخته٬ بنده نمي تواند خاموش كند
الله بیره نه ورنه٬ ننه سنه آراشمز (آللاه بيرينه وئره نده٬ ننه سينى آراشماز) خدا به یکی بدهد از مادرش اجازه نمی گیرد
الله هيچ كمسنى اول عزيز و آخر شر ايله مه سي (آللاه هئچ كيمسه نى اوول عزيز و آخير شر ائيله مه سين!) خدا هيچكس را اول عزيز و آخر شر نگرداند
النو دوزي يوخدي (الينين دوزو يوخدور): دستش نمك ندارد
اله قرقه بالا چخارمز (آلا قارقا بالا چيخارماز) زاغچه رنگي بچه اش نمي ماند
امير ديوان فراشي٫ ايله ايوزه ياراشي (امير ديوان فرراشى٫ ائله اؤزووه ياراشير) فراش امير ديوان هستي و به خودت شايسته است
او آتلو و بز ده پياده (او آتلى و بيز ده پييادا=يايا) او سواره و ما پياده
اوتته كيول تؤرير٫ كيوله ره اوت (اوددان كول تؤره ر٬ كولدن اود) از آتش خاكستر و از خاكستر آتش ايجاد مىشود
اوجه آته مینن٬ تیز دوشر (اوجا آتا مينه ن٬ تئز دوشه ر) به اسب بلند سوارشده زود می افتد
اورچممی بیچو (اؤلچمه ميش بيچير) اندازه نگرفته می برد
اوزن آره مو عقلي٬ توپوزنه ري (اوزون آدامين عاقلى٫ توپوزوندا- توپوغوندادير) عقل آدم دراز تا پاشنه پايش مىباشد
اوشاق عزيزدي٫ تربيتي عزيزراغ (اوشاق عزيزدير٫ تربييتى عزيزراق) بچه عزيز است و تربيتتش گرامي تر
اوغريره قالن٫ چخي رماله (اوغرودان قالان٫ چيخار رممالا) آنچه پس دزدزدگي مي ماند نصيب رمال مي شود
اوغرىسي گوج اولنه٫ ايو اييه سني توتر (اوغروسو گوج اولاندا٫ ائو اييه سينى توتار). دزد كه قوي باشد صاحبخانه را دستگير مي كند
اوگده باجى٬ آرده قيچي (اؤنده باجى٬ آرددا قايچى) در پيش رو خواهر٬ در پشت سر قيچى
اولمي ايلان مينجوقي (اولموش ايلان مينجيغى) مهره مار شده است
اولميش آينه و گون (اولموش آينا و گون) آئينه و آفتاب شده است
اون ديرمانه٬ بيجه بتمان اوني يوخ. (اون دييرماندا٬ بيرجه باتمان اونو يوخ) در ده آسياب٬ يك من آرد ندارد
اونه قوخ كه خدارا قورخمز (اوندان قورخ كى تانريدان قورخماز) از آنكس كه از خدا نمىترسد٬ بترس
اوونو ايپىنه٬ چپه گيتماغ اولمز (اونون ايپىينن چؤپه گئتمك اولماز) با طناب او به هيزم نمي توان رفت
اووني آلنمي، غرويلي آسلمي داره (اونو اله نميش٫ اله يى =قربيليى آسيلميش آغاجا=دارا) آردش را الك و غربيلش را اويزان كرده است
ايت اوغلي٬ پيشي صفت (ايت اوغلو٬ پيشيك صيفت) پدر سگ گربه صفت
ايت صفت ديولي٫ پيشي صفتي (ايت صيفت دئييلم٫ پيشيك صيفتم): سگ صفت نيستم گربه صفت هستم
ايت قچنه تيكان چخارماغ (ايت قيچيندان تيكان چيخارتماق). از پاي سگ خار در آوردن
ايت گيدي مه چىره (ايت گئتدى مچيده) سگ به مسجد رفت
ايت هيزلوغنه ري٫ قورت گلي كنه (ايت هيزليييندن دير٫ قورت گلير كنده): از دلگي سگ است كه گرگ به ده وارد مي شود
ايشرمه لو سيوزلري ايشردوغ (ائشيدمه لى سؤزلرى ائشيتديك) حرف هاي شنيدنى را شنيديم
ايشي ايشىده قالنه٬ برن و قولاغ اولي (ائششه ك ائششه كليكدن قالاندا٫ بورون و قولاق اولار): خر اگر اداي خري در نياورد او را مثله مي كنند
ايشي گترم باشنه٫ دباغ دري باشنه گته مه مي (ايش گتيرره م باشينا٫ دبباغ درى باشينا گتيرمه ميش) بلائي به سرش بياورم كه دباغ به پوست نكرده است
ايشي هارده٫ دوشی هاره (ائششه ك هاردا٫ دؤشه ك هاردا) خر كجا، تشك كجا
ايشيي ايولماغي٬ ايت بيرامىري (ائششه يين اؤلمه يى٫ ايت بايرامىدير) مرگ خر عروسي سگ است
ايشيي پالاننه يىير (ائششه يى پالانىينان يئيير): خر را با پالان قورت مي دهد
ايشيي گيوجنه گلمىياو٫ گيريشمي پالاننه (ائششه يين گوجوندن گلمه يير٫ گيريشميش پالانينا): زور خر نمي ايد به پالان گيره داده است
ايشيي نه بيلي يورغان٬ دويشي نه مه ری (ائششه ك نه بيلير يورغان٬ دؤشك نمه دير) خر چه مي داند لحاف و تشك چيست
ايشيي ولپىره گيچدي (ائششه يى كؤپرودن گئچدى): خرش از پل رد شد
ايشييني گورسه٫ هارده قورت يه مي (ائششه يينى گؤرسن٫ هاردا قورت يئميش) خرش ببيني كجا گرگ خورده است
ايشييه مينماغ بيجه عيبدي٫ انماق ايكي (ائششه يه مينمك بيرجه عئيبدير٫ انمك ايكى) سوار شدن يك عيب دارد و پياده شدن دو تا
ايكي قچي واردي٫ ايكي ره آلي ساتن (ايكى قيچى وار ايدى٫ ايكى ده آلدى ساتين) دوپا داشت دو تا هم خريد
ايكى قرانلوق ایشیده٬ بیر قران یارملوق کوریگ دویشر (ايكى قيرانليق ائششه كدن٬ بير قيران ياريمليق قودوق دوشه ر) از الاغ 2 قرانی کره یک و نیم قرانی متولد می شود
ايلان شيرين ديلنه چخر يازييه (ايلان شيرين ديلينن چيخار يازىيا) مار با زبان خوش از لانه بيرون مي آيد
ايلان هر نا غره كجدي٫ ده لوگه گينه گه ري راس اوسي (ايلان هر نه قده ر كج=ايرىدير٫ دلييه گينه گره ك راست=دوز اولسون): مار هر اندازه كج و معوج است وقت سوراخ رفتن بايد راست باشد
ايلان يه مي٫ اولمي اژداها (ايلان يئميش٫ اولموش اژداها) مار خورده و اژده ها شده است
ايلوسي ايولن آووني٫ حلوا يىين آونمه ري (اؤلوسو اؤله ن آوووندو٫ حالوا يييه ن آوونمادى) صاحب عزا ارام گرفت، وليمه خور بي قراري مي كند
ايمامزاره شمه گترن و شمع اوغليني تانير (ايمامزادا شمعى گتيره ن و شمع اوغورلايانى تانير). امامزاده نذر كننده شمع دزد شمع را مي شناسد
اينه آردي سارو چيوري٫ نه آردي وار نه ايوزي (عئينى آردى سارى چؤره ك٫ نه آردى وار نه اوزو) مثل نان ساجي پشت و رويش پيدا نيست
ايوز باشني باغله بيلمىياو٫ گيتمي گلين باشي باغلىيه (اؤز باشينى باغلايابيلمير٫ گئتميش گلين باشى باغلايا) سر خودش را نمي تواند ببندد سرپيچ عروس مي خواهد ببندد
ايوز داشي و ايوز باشي (اؤز داشى و اؤز باشى): سنگ خودش و سر خودش
ايوز و ديوز-(يوز و دوز) صد و درست
ايوزي بيجه اوخيجين(خوکیجین؟)٬ سؤزلرى بيجه كوچيجين (اوزو بيرجه اوخجا؟٬ سؤزلرى بيرجه كيچىجه) خودش به بزرگى (؟)٬ حرفهايش كودكانه
ايوزي ديسه ديرمان داشىري (اوزو دييه سن دييرمان داشىدير): چهره اش مثل سنگ آسياب مي ماند
ايولماغ بي گون، شيون بي گون (اؤلمك بير گون٬ شووه ن بير گون) مردن يك روز است و شيون يك روز
ايولووه ايوز ورسه٫ سیچر كفنه (اؤلويه اوز وئرسن٫ سيچار كفنه). به مرده كه رو بدهي كفن را نجس مي كند
ایت هیزلوقننه٬ قورت سامانلوقده بالا ایللر (ايت هيزليييندن٬ قورد سامانليقدا بالا ائيله يير) از هیزی سگ گرگ در کاهدان بچه می گذارد
-------------------------------------------------------------------------------------
باخر ايوزنه٫ ديير بو منم٫ اينانمه رم (باخير اوزونه٫ دئيير بو منم٫ اينانميرام) به خودش نگاه مي كند مي گويد اين منم باور نمي كنم
باشم سينر٫ نرخم سينه رمه (باشيمى سيندير٫ نيرخيمى سينديرما) سرم را بشكن ، نرخم را كم نكن
باشي ديدي الحد داشنه (باشى ديدى الحد داشينا). سرش به سنگ الحد خورد
باشي نومورته ره چخمه مي (باشى يومورتادان چيخماميش) سرش از تخم مرغ بيرون نيامده است
باشی سارولوغی٬ چکلممی (باشى ساريليغى٬ چكيلمه ميش) هنوز زردی سرش(مثل جوجه ای که از تخم در می آید) کشیده نشده است
باغده آكمه آلو٫ كرده ديمه خالو (باغدا اكمه آلى٫ كورده دئمه خالو) توي باغ آلو نكار و به كرد هم خالو نگو
بالا ننه ره يه كه (بالا ننه دن يئكه). بچه از مادر بزرگ تر
بالوغ بيلمه سي٫ خالوق كه بيلي (باليق بيلمه سه٫ خاليق كى بيلير) ماهي نداند، خالق كه مي داند
بالوغ توتن٫ گوتني باغلر سوغ سوه (باليق توتان٫ گؤتونو باغلار سويوق سويا) كسي كه ماهي مي خواهد بايد توي آب سرد بنشيند
بره كو اوخيياو (؟ اوخويور) شر و ور مىخواند
بزه گلن بزه اوخشر٫ دوشالري قوزه اوخشر (خوشیر) (بيزه گله ن بيزه اوخشار٫ داششاقلارى قوزا اوخشار). ميهمان ما خلق ما را دارد٬ خايه هايش به گردو مي ماند
بقال داشده اوغلر٫ سيچان نه كيشميشده (باققال داشدان اوغورلار٫ سيچان دا كيشميشدن) بقال از سنگ مي دزدد و موش از كشمش
به لركي خرمانه٬ بو ايل ساورا وري (بيلديركى خرمنى٬ بو ايل ساوورا وئرير؟) خرمن پارسالي را امسال باد مي دهد
بو ايل قوش برلركي غوش.... ايلىياو (بو ايلكى قوشو گليب بيلديركى قوشا جيوجيو-جيك جيك اؤيره دير) چوچه امسالي به جوجه پارسالي ּּּياد مىدهد
بو ياخون يولوچي٫ يا خوش ديلو٫ يا چوخ پيولو (بو ياخين يول اوچون٫ يا خوش ديلين٫ يا چوخ پولون اوچون) بري راه كوتاه يا زبان خوش و پول زيادت
بوسان اييه سي گلمي (بوستان يييه سى گلميش) صاحب بستان آمده است
بوساني گل چخارمي (بوستانى گول چيخارتميش) بستانش گل جاليز روئيده است
بوغاز يدي بوغني وار (بوغازين يئددى بوغونو-بوغومو وار) گلو هفت گره دارد
بوگونکی قوش و دونوکی قوش (بوگونكو قوش و دونه نكى قوش) گنجشک امروز و گنجشک دیروز
بویننی (بيوني) تور كسمز (بوينونو تبر=ناجاق كسمز) تبر گردنش را نمي برد
بيت دويشمي توماننه (بيت دوشموش تومانينا) توي تنبانش شپش افتاده است (=زن می خواهد)
بيت دويشمي كور النه (بيت دوشموش كور الينه) شپش به دست كور افتاده ست
بيجه ايشي گترم باشنه٫ بيلسي بيجه باتمان اون نه٫ نا قره فطيره چخر (بيرجه ايش گتيره ره م باشينا٫ بيلسين بيرجه باتمان اوندان٫ نه قده ر فطيره چيخار) کاری به سر او بیاورم که بفهمد از یک من آرد چقدر فطیره در می آید.
بيجه ايولمه سي٫ بي كمسه دره لمه ز (بيرجه اؤلمه سه٫ بير كيمسه ديريلمز) تا يكي نميرد يكي زنده نمي شود
بيجه دي٫ بيجه ايشر! (بيرجه دئ٫ بيرجه ائشيت!) يكي بگو٬ يكي هم بشنو
بيجه سنه ديره: داداو آجنه ايولي. ديري: واريديو و يه مه ري؟ (بيرجه سينه دئدىلر: دده ن آجيندان اؤلدو٫ دئدى: وارىيدى و يئمه دى؟)به يكي گفتند پدرت از گرسنگي مرد ، جواب داد ، داشت و نخورد؟
بيجه نادان داش آتي چاه٫ غرخ عاقل چخارماغ باشارمز (بيرجه نادان داش آتار چاها=قويويا٫ قيرخ عاقيل چيخارماق باشارماز) ناداني به چاه سنگ مي اندازد صد عاقل از بيرون آوردن آن عاجز مىمانند
بيجه يالنچي٫ بيجه ره طمهكار (بيرجه يالانچى٫ بيرجه ده تاماهكار) يكي دروغگو و ديگري طمعكار
بيجه يينه غورخ٫ بيجه يميينه (بيرجه يييه ندن قورخ٫ بيرجه يئمييه ندن) يكي از خورنده بترس يكي از كسي كه مي گويد نمي خورم
بىحيايه سلام ور و رد اول (بىحيايا سلام وئر و رد اول) به بىحيا سلام بده و برو
بيرام٫ قارداش گه بارشاخ٫ ايورىده كي ايورىده (بايرام٫ قارداش گل باريشاق٫ اوره كده كى اوره كده) عيد است بيا اشتي كنيم و آنچه در دل داريم بماند
بيله دوسلوق ايله٬ دوشمنچىلوق يه ري غالسيּ بيله ره دوشمنچىلوق٬ كه دوسلوق يه ري غالسي (بئله دوستلوق ائيله٬ دوشمنچىليك يئرى قالسينּ بئله ده دوشمنچىليك كى٬ دوستلوق يئرى قالسين) جوري دوستي كن كه جاي دشمني بماند و طوري دشمني كن كه جاي دوستي باقي بماند
بیر يرده ياتمز٬ سو گىسي آلتنه (بير يئرده ياتماز٬ سو گئتسين آلتينا) جائي نمي خوابد كه آب زيرش برود
-------------------------------------------------------------------------------------
پخ يىين قاشقي٫ بيلنه ري (پوخ يييه نين قاشيغى٫ بئلينده دير) کسی که ... می خورد قاشقش را در شال کمر دارد
پشه اغزنه اولاو (ميغميغا آغزيندا اؤلور) مگس در دهانش می میرد
پفنه پلو غيرلمز٫ ديوگي ايسه رو و سارو ياغ (پوفونن پيلوو قايريلماز٫ دويو ايسته ر و سارى ياغ) با پف پلو درست نمی شود برنج می خواهد و روغن زرد
پيچاغ ايوز دسه سيني كسمز (پيچاق اؤز دسته سينى =ساپىنى كسمز)ּ چاقو دسته خود را نمىبرد
پيش اماغ؟ (فش ايلماق؟) توماننه (ايشه مك تومانينا) ادرار كردن به شلوار
پيشي بزه درماغ (پيشيك بزه تديرمك) گربه را بزک کردن
پيشي پيشي ايله ماغ (پيشى پيشى ائله مك) پیشی پیشی کردن
پيولم جيومنه٫ عقلم باشمنه (پولوم جيبيمده٫ عاقليم باشيمدا) پولم در جیبم٬ عقلم در سرم
پيونه چي اياغ يالان اولي (پينه چى آياق يالين اولار) پينه دوز پا برهنه مي شود
-------------------------------------------------------------------------------------
تا ماپي دريري٫ بو اوون ايله اريري (تا ماپى ديرىدير٫ بو اون ائله ايرىدير) تا مافی (اسمی برای تمسخر) زنده است٫ این آرد خوب نرم نمی شود و درشت است
تانجیه دییر توت٬ دویشانه دییر قاچ (تازىيا دئيير توت٬ دووشانا دئيير قاچ) به تازی می گوید بگیر به خرگوش می گوید فرار کن
تاي دوشسي، زرنگه له مه سي (تاى؟ دوشسون٬ زيرينگله مه سين؟) چیزی بیافتد و صدا هم ندهد؟
تند گيسه دىيله بيجدي٫ يواش گىيسه دىيله گيجدي (تند=يئيين گئتسه دئيه رلر بيجدير٫ ياواش گئتسه دئيه رلر گيجدير) تند بروی می گویند زرنگ است٬ یواش هم بروی می گویند گيج است
توپا ايوزي آغريمز٫ كفتيكاريري (تپيك اؤزو آغريماز٫ كفتى كارىدير) لگدی که می خوری خودش درد نمی کند کنفی و سر کوفت آن دردآور است
توخو آجده خوري يوخ (توخون آجدان خبرى يوخ) سیر از گرسنه خبر ندارد
توق ايوزي ايوز باشنه كيول اللر (تويوق اؤزو اؤز باشينا كول اله ر) مرغ خودش خاکستر را بر سر خودش می ریزد
تولكي آغزي چاتمز ايوزمه٫ دىير ترشدي (تولكو آغزى چاتماز اوزومه٫ دييه ر تورشدور) دهان روباه به انگور نمی رسد می گوید ترش است.
تولكي ايسىيو گيسي پرچينلو باغه (تولكو ايسته يير گئتسين پرچينلى باغا) روباه دوست دارد که به باغ پرچین دار برود (ولی نمی تواند)
تولكييه ديرله: شاهدو كيمني٫ ديري: غويرغنم (تولكويه دئديلر: شاهيدين كيمدير٫ دئدى: قويروغوم) به روباه گفتند شاهدت کیست گفت دمم
-------------------------------------------------------------------------------------
جانماز چه كوري سوه (جاناماز چكير سويا) جانماز آب می کشد
جن گورممي٫ آرم بوغاو (جين گؤرمه ميش٫ آدام بوغور) هنوز جن ندیده آدم خفه می کند
جيوجه ني آخر پائئيز سايلله (جوجه نى گوز سونوندا=پاييز آخيريندا سايارلار) جوجه را آخر پائیز می شمارند
جيوونه بيت مناجات وراو (جيبينده بيت موناجات وئرير) شپش در جیبش مناجات می خواند
-------------------------------------------------------------------------------------
چاغلي چاغانه بي زار دوويدي٫ ايني كه تتره ويرانه سيري (چاغالى؟ چاغيندا بير زاد دئييلدى٫ ايندى كى تتره؟ ويرانه سىدير) در بهترين شرايط و روزهای اوجش هم چیزی نبود الان که اوضاع خوبی هم ندارد
چاوانه گري ايوزنو سووي اوله٫ سو توكماغنه چاوانه دولمز (قويو گره ك اؤزونون سويو اولا٫ سو تؤكمه يينن قويو دولماز) چاه باید از خودش آب داشته باشد با آب ریختن چاه پر نمی شود
چپدي٫ ديشمي گيوزه (چؤپدور٫ دوشموش گؤزه) خاشاك است به چشم رفته
چراغ ايوز ديونه اشغلوغ ورمز (چيراق اؤز ديبينه ايشيقليق وئرمز) چراغ دور خودش را روشن نمی کند
چوخلوخ٫ پوخلولوغ (چوخلوق٫ پوخلولوق) زیاد بودن و خراب شدن کار
-------------------------------------------------------------------------------------
حاشا او قزل تشته٫ كه اوشاقم باشي ايچنه قينه سي (حاشا او قيزيل تشته٫ كى اوشاغيم باشى ايچينده قايناسين) دور باد آن تشت زری که سر بچه ام در آن بجوشد
حلالزاره بارشدي٫ حرامزاره قارشدي (حلالزادا باريشديرير٫ حرامزادا قاريشديرير) حلال زاده آشتی کرد و حرام زاده به هم زد
حله شوره يئمىشو؟ (هله شورا يئميشسن؟) هله هوله خورده ای؟
حمام (زم زم) سووينه آشنا توتاو (حامام سويونا آشنا=تانيش توتار) با تعارف کردن آب زمزم برای خودش آشنا پیدا می کند
حيالو حيا ايلري٫ بيحيا ديري منه قورخدي (حيالى حيا ائله دى٫ بىحيا دئدى مندن قورخدو) باحيا خجالت كشيد٬ بىحيا گفت از ترس من است
-------------------------------------------------------------------------------------
خدا آچن چراغي٫ بنه گيچره بيلمز (تانرى آچان چيراغى٫ بنده گئچيره بيلمز) چراغی که خدا روشن کند بنده نمی تواند خاموشش کند
خدا داغي تانير٫ قار قور ائسنه (تانرى داغى تانير٫ قار قويور اوستونه) خدا کوه را می شناسد برف روی آن می نشاند
خدا نجار ديول٫ ولي تخته تراشدي (تانرى نججار دئييل٫ ولى تخته تراش=آغاج يوناندير) خدا نجار نیست ولی تخته تراش است
خدا وردي عينيه٫ ديشي يوخدي چىنييه (تانرى وئردى عئينىيه٫ ديشى يوخدور چئينييه) خدا به عینی(عین الله ) داده ولی دندان ندارد بخورد
خدانو داروغه سي٫ بازار دهري (تانرىنين دارغاسى٫ بازاردادير) داروغه خدا در بازار است
خلو عقلي گيوزنه ري (خالقين عقلى گؤزونده دير) عقل مردم در چشم آنان است
خنه چوخ اولننه٫ توته لي گوته (خينا چوخ اولاندا٫ توتارلار گؤته) حنا که زیا باشد به ....هم می گیرند
خوشر مجمه يه٫ نه آردي وار٫ نه ايوزي (اوخشار مجمه يه٫ نه آردى وار٫ نه اوزو) به مجمعه می ماند نه رو دارد ونه پشت
-------------------------------------------------------------------------------------
دادا آزاله٫ ننه آزاله٫ آرسنه چخمي گل آلاله (دده آزالا=پئه ين٫ ننه آزالا٫ آراسيندان چيخميش آلالا گولو) پدر مدفوع چارپایان٫ مادر هم مانند مدفوع چارپایان٫ ولی از این میان گل آلاله بیرون آمده است
داداسنه نه گلي دردم٫ كه اوشاق نه نمه گلاوي توتم (ددهسيندن نه گولو درديم٫ كى اوشاقدان نمه گولابى توتام) از پدرش چه گلی چیدم که از بچه اش چه گلابی بگیرم
داداسيني گورمىييدم٬ ننه سي غصه سنه نه اويلردم (دده سينى گؤرمه يه يديم٫ ننه سى غوصسه سيندن اؤله رديم) اگر پدرش را نمی دیدم از غصه مادرش می مردم
داش آت٫ تا قولو آچه سي (داش آت٫ تا قولون آچيلسين) سنگ پرت کن تا دستت باز شود
داش ايوز يرنه آغردي (داش اؤز يئرينده آغيردير) سنگ در جای خودش سنگین است
داغ يخلمه سي٫ دره دولمز (داغ ييخيلماسا٫ دره دولماز) تا کوه خراب نشود دره پر نمی شود
درد بيجه اوسي٫ چكماغي آسان اولي (درد بيرجه اولسا٫ چكمه يى آسان اولار) درد اگر یکی باشد تحملش آسان می شود
درد گلي خروارنه٫ توكلي مثقالنه (درد گلر خروارينان٫ تؤكوله ر ميثقالينان) درد با خروار می آید به مثقال مىرود
دري گذري ديوشي دباخانه يه (درىنين گوذرى=يولو دوشوب دبباخانايا-دريچىيه) گذر پوست به دباغ خانه می افتد
دريا ايت آغزينه پيس اولمز (دريا=دنيز ايت آغزيندان پيس اولماز) دریا به پوز سگ نجس نمی شود
دنيا قويرغي اوزنني (دونيا قويروغو اوزوندور) دم دنیا بلند است
دنيا مالي٫ دنيايه غالي (دونيا مالى٫ دونيايا قالار) مال دنیا به دنیا می ماند
دنياني يا حريف يه ير٫ يا ظريف (دونيانى يا حريف يئيه ر٫ يا ظريف) دنیا را یا حریف (گردن کلفت) می خورد یا ظریف (به طنازی)
دوز جالَننی (دوز جالاندى) نمک ریخت (بچه ای که می افتاد)
دوس اوري كه يغله دري٫ دشمن گيوله دري (دوست اودور كى ييغلادار٫ دوشمن گولدوره ر) دوست آنست که می گریاند ولی دشمن میخنداند
دوس اوری که سنی ییغلدره٬ دوشمن اوری که سنی گویلدره (دوست اودور كى سنى ييغلادا٬ دوشمن اودور كى سنى گولدوره) دوست آنست که ترا بگریاند و دشمن آنست که ترا بخنداند
دوست دوستي بيجه پؤت (پيوت؟) قوزنه ايسر (دوست دوستو بيرجه پوك قوزونان ايسته ر) دوست دوست را حتی با یک گردوی پوک می خواهد
دونه (دووه) يوكنه يير (دوه يوكوندن يئيه ر) شتر از بارش می خورد
دوه يه ديره له: بالاو تاپلمي٫ ديري: يوكم آغر اولي (دوهيه دئديلر: بالان تاپيلميش٫ دئدى: يوكوم آغير اولار) به شتر گفتند بچه ات بدنیا آمد گفت بارم سنگین تر شد
دووه ئو غلن جاغ كل آلي دوماغي اشكاردي (؟)
ديام اركيدي٫ دياوسه ساغي؟ (دئييره م ارككدير٫ دئييرسن ساغ؟) می گویم نر است می گوئی بدوشش؟
ديرله پيشي پوخو درمانىچي ياخچري٫ اوسيني اورتدي (دئدىلر پيشيك پوخو درمان اوچون ياخچىدير٫ اوستونو اؤرتدو) به گربه گفتند مدفوعت برای درمان خوبست روی آنرا پوشاند
ديسه داشتي كسانوواخ (؟)
ديسه ديرمانچي توغىري (دئيه سن دييرمانچى تويوغودور) انگار مرغ آسیابان است
ديسه ليك لتره ري (دئيه سن ليك ساپىدير) مثل دسته لیک لتره (خیلی لاغر و باریک) است (ليك= پنبه٬ اهرم٬ قيچى در كشتى٬ لتره= وسیله ای برای ریسیدن پشم)
ديلي ايوز گرتنه دويلي (ديلى اؤز ؟ دئييلدير) زبانش دست ؟ خودش نیست
ديه سه كيش٫ كيشميشي توكلي (دئسن كيش٫ كيشميشى تؤكوله ر) بگویی کیش٬ کشمشش می ریزد
ديو ايشي٫ ديوان ايشي (دئو ايشى٫ ديوان ايشى) کار دیو٫ کار دیوان
-------------------------------------------------------------------------------------
زرنگسه٫ ال غو ايوز بركو اوسنه (زيرنگسه ن٫ ال قوى اؤز بؤركون اوستونه) خیلی زرنگی دستت را روی کلاه خودت بگذار
-------------------------------------------------------------------------------------
سامان آلتنه سو يره دره ني (سامان آلتيندان سو يئريتديره ندير) زیر کاه آب به زمین فرو می رود
سامان ايوزو ديول٫ سامانلوغ ايوزوني (سامان اؤزونون دئييل٫ سامانليق اؤزونون) کاه از خودت نیست کاهدان که از خودت است
ساوغ دمر (ده مير) ديوگماغ (دويگماغ) ( (سويوق دمير دؤيمك) آهن سرد كوبيدن
سحر گيوننه غزمه مي٫ ايسياو آغشام گيوننه غززنه (سحر گونوندن قيزماميش٫ ايسته يير آخشام گونوينن قيزينا) با آفتاب صبح گرم نشده می خواهد با آفتاب غروب گرم شود
سنه خير گورن٬ تاريره بلا گوري (سندن خئير گؤره ن٬ تانرىدان بلا گؤره ر) آنكه از تو خير ببيند از خدا بلا مي بيند
سه غله ليني ديرمانه آغادرمي (ساققالينى دييرماندا آغارتميش) ریشش را در آسیاب سفید کرده
سه نو ساغلآغو٫ به زم ايوزي آغلوقدي (سنين ساغليغين٫ بيزيم اوزو آغليقدير) سلامتی تو روسفیدی ماست
سو آپارسي به لو٫ نامرد كولپي سنه گيچميسه (سو آپارسا بيله٫ نامرد كؤرپوسوندن گئچمه يه سن) حتی اگر آب هم بردت٬ از پل آدم نامرد عبور نکن
سو جوغوري تاپر٫ هيز ده اوغيرني (سو چوخورو تاپار٫ هيز ده اوغرونو) آب چاله را می یابد و هیز هم دزد را
سو چالی سویر و هیز هیزی (سو چالانى سئوه ر و هيز هيزى) آب بدنبال جاه می گردد و هیز بدنبال هیز
سوره كره توتماغ (سودان كره توتماق) از آب کره گرفتن
سووه چاتمه مي٫ تومان غازمي (سويا چاتماميش٫ تومان قازميش) به آب نرسیده شلوارش را در آورده
سيچان بالاسي٫ اولي جوالدوز (سيچان بالاسى٫ اولار جووالدوز) فرزند موش می شود جوالدوز
سينوغ قلي بوينه باغله له (سينيق قولو بويونا باغلارلار) دست شكسته را به گردن مي بندند
سيوز دىينه٫ اوتوز ايكي ديش آره سنه چخي٫ اوتوز ايكي نفر ده بيليش (سؤز دئيه نده٫ اوتوز ايكى ديش آراسيندان چيخار٫ اوتوز ايكى نفر ده بيليش) حرفی که می زنی از بین سی و دو دندان رد می شود و سی و دو نفر هم آنرا می دانند
سيوز سيوز گه تري (سؤز سؤزو گتيره ر) حرف حرف می آورد
-------------------------------------------------------------------------------------
شانس اولمىينه٫ غاتوق ديش سينىريري (شانسى اولماياندا٫ قاتيق ديش سينديرار) شانس که نباشد ماست دندان می شکند
شيره ايشدوخ٫ گيوزده دويشدوخ (شيره ايچديك٫ گؤزدن دوشدوك) شیره خوردیم از چشم افتادیم
-------------------------------------------------------------------------------------
عالم عالمنه٫ سه ايله منم خاله منه (عالم عالمينن٫ سن ائله منيم خالامنان) مردم عالم با هم مشکل دارند و تو فقط با خاله من
عين خرنگ در ييوري (دوری؟) (؟) مانند دور خرنگ؟ (خرنگ=استخر٬ گودال آب)
-------------------------------------------------------------------------------------غوره باخي غوريه٫ سو گوتري (قورا باخار قورايا٫ سو گؤتوره ر) غوره به غوره نگاه می کند و آب می آورد
-------------------------------------------------------------------------------------
فيل ايسين٬ هندوستان يوليني لقه لر (فيل ايسته ين٬ هينديستان يولونو تپيكله ر؟) آنكه فيل بخواهد راه هندوستان را بايد بكوبد
فيل ساتن٫ بره آله بيلمز (فيل ساتان٫ بره=قوزو آلابيلمز) فیل فروش٬ بره نمی تواند بخرد
-------------------------------------------------------------------------------------
قابسيز قينه مي (قابسيز قايناميش) بدون ظرف جوشیده است
قاپ قومارخانه اولمي (قاپ قومارخانا اولموش) قاب قمار خانه شده است
قاپوره گيتمه مي٫ پنجرهره گللي (قاپىدان گئتمه ميش٫ پنجره دن گلدى) از در نرفته از پنجره برگشت
قاتئق دويلي٫ آغزو ديورنه غاله (قاتيق دئييلدير٫ آغزيوين دؤورونده قالا) ماست نیست که دور دهانت بماند
قارپوز وراوله غولتوغنه (قارپيز وئريرلر قولتوغونا) هندوانه زیر بغلش می دهند
قارنيمىچي ديول٫ قدرميچىري (قدريميچيننى) (قارنيم اوچون دئييل٫ قدريم اوچوندور) برای شکمم نیست برای منزلتم است
قارننه قرخ تولكي ايونييه ر، هيچ بيرنو قويروغي بيربيريه ديمه ز (قارنيندا قيرخ تولكو اوينايار٫ هئچ بيرينين قويروغو بير بيرينه ديمز) در شکمش چهل روباه بازی می کنند که دم هيچكدامشان به هم نمی خورد
قارني دولو اروار٫ ياغ گورنه دوغماغي گه لي (قارنى دولو آرواد٫ ياغ گؤره نده دوغماغى گله ر) زن حامله با دیدن روغن زائیدنش می گیرد
قازان گيدي٫ غازانچه گه تردي (قازان گئتدى٫ قازانچا گتيردى) دیگ رفت دیگجه آورد
قاش غنجي؟ (خنجكه؟) (خنج؟= پيراسته٬ خنجكه؟= عشوه و ناز) (قاچ قوشنی؟- فرار کن همسایه؟)
قانيني توتمي قاشوغه (قانينى توتموش قاشيغا) خونش را در قاشق کرده است
قراغنه باخ بيززيني آل٫ ننه يه باخ قزني آل (قيراغينا باخ٫ بئزينى آل٫ ننه يه باخ٫ قيزينى آل) کنارش را نگاه کن و پارچه را بخر٫ مادر را نگاه کن و دخترش را بگیر
قرقه قرقه يه دييه ر اوزو قره (قارقا قارقايا دييه ر اوزو قارا)٬ كلاغ به كلاغ مىگويد رو سياه
قرقه گيوزني ره چخاري (قارقا گؤزونو ده چيخاردار) چشم کلاغ را هم در می آورد
قزم اوتی سنگین سنگین٬ بختو آچلی رنگین رنگین (قيزيم اوتور آغير آغير ٬ بختين آچيلا آلا آلا) دخترم سنگین منتظر باش که بختت باز خواهد شد به خوبی
قزم سنه ديام (ديان؟) ، گلينم سه ايشر (قيزيم سنه ديييره م٬ گلينيم سن ائشيت) دخترم به تو مي گويم عروسم تو بشنو
قزمه ره م اوتونه٫ كور اولم تيوته نونه (قيزماديم اودونا٫ كور اولدوم توتونوندن=دودوندان) از آتشت گرم نشدم ولی از دودت کور شدم
قه چووي يورغانوجين اوزار! (قيچيوى يورغانينجان اوزات!) پایت را اندازه گلیمت دراز کن
قه چي برماغي گياودي گيوزنه (قيچى بارماغى گيريبدير گؤزونه) انگشت پایش توی چشمش می رفت
قورت اویزنه ری (قورت اؤزوندندير) کرم از خودش است
قورت وورنه گله ايچنه٫ واي اونو حالنه كه بيجه قوزي واري (قورد ووراندا گله=سورو ايچينه٫ واى اونون حالينا كى بيرجه قوزوسو واردير) وقتی که گرگ به گله می زند وای به حال کسی که فقط یک بز دارد
قورته قاچن٫ ديوشي غول بياني گيره نه (قوردا قاچان٫ دوشه ر غول-ى بيابانى گيرينه) کسی که از گرگ فرار کند گیر غول بیابانی می افتد
قورخنچي گيوز٫ چپ دويشر (قورخانچى گؤزه٬ چؤپ دوشه ر) چشم ترسو چپ می افتد
قوريغلو تانزي ره٬ اوني توتمه ز (قويروقلو تازى دا٬ اونو توتماز) تازی دمدار هم او را نمی گیرد
قوش قاناتنه ايوچه ر (قوش قاناتىينان اوچار) گنجشک با بالش می پرد
قوش قاناتنه ياغچيري (قوش قاناتىينان ياخچىدير) پرنده با بالهايش زيباست
قوشني چناغي قارن توخ ايله مز٫ محبتي گرم ايه ليير (قونشو چاناغى قارين توخ ائيلهمز٫ محببتى گرم ائيله ر) غذایی که همسایه برای همسایه می آورد شکم سیر نمی کند ولی محبت را زیاد می کند
قوشني حرصنه٬ ايوز اوشاغه گوتینی يرتماغ (قونشو حيرصينه=آجيغينا٬ اؤز اوشاغينين گؤتونو ييرتماق) از لج همسایه ...بچه خود را پاره کردن
قوشني قوشنىره ارث آپاري (قونشو قونشودان ايرث آپارار) همسایه از همسایه ارث می برد
قوشنىلوغ ايچنه٫ دووه يوكينه ايتي (قونشولوق ايچينده٫ دوه يوكوينن ايتيره ر) در عالم همسایگی شتر با بارش گم می شود
قوم، قوم اتيني يه سي٫ سوموگيني سينرمه ز (قوهوم قوهوم اتينى يئسه٫ سومويونو سينديرماز) فامیل گوشت فامیل را بخورد استخوانش را نمی شکند
قوناغ ايوزه گيلن اوسي٫ ايو ايه سي قان يغلىيه ر (قوناق اوزو گوله ن اولسا٫ ائو يييه سى قان ييغلايار) اگر مهمان خنده رو باشد صاحبخانه خون گریه می کند
قوناغ قوناغ خوشی گلمه ز٫ ايو اييه سي هر ايكه له سينه (قوناق قوناقدان خوشو گلمهز٫ ائو يييه سى هر ايكىلىسيندن) مهمان از مهمان خوشش نمی آید صاحبخانه از هر دو
قيامت او گونني٫ ديسله و ايشرمه سله (قييامت او گوندور٫ دئسه لر و ائشيدمه سه لر) قیامت روزی است که بگویند اما نشنوند
قيلي قاتوغده چكر (قيلى قاتيقدان چكه ر) مو را از ماست می کشد
-------------------------------------------------------------------------------------
كباب قوخوسي گه لاو، ايشي داغلىياوله (كاباب قوخوسو گلير٫ ائششه ك داغلاييرلار) بوی کباب می آید ٬ خر داغ می کنند
كچل گىيننه دویزه٫ يا باد اولي يا بوران (كچل گئده نده دوزه٫ يا يئل اولار يا بوران) کچل که به صحرا برود یا باد است یا بوران
كهر گه لي٫ كه نيو يه خه (كهر گله ر٫ كندو=پتك ييخا) اسب کهر می اید تا کندو (ظرف سفالی بزرگ انبار مواد غذایی) را خراب کند
كور باوانى ، شل له باوانى (؟) كور عزیزه . شل هم عزیزه
كور خداره نه مه ايسىياو٫ ايكي شهلا گيوز (كور تانرىدان نمه ايسته ر٫ ايكى شهلا گؤز) کور از خدا چه می خواهد دو چشم شهلا
كور نان اولمه (؟) ناشكر نباش
كور يه مي و كوسه سيچميش (كور يئميش و كوسا سيچميش) کور خورده و کوسه ری....
كورد يله شي٫ پالتوي يري اولمه ز (كورد يئرله شه ر٫ پالتو يئرى اولماز) کرد جایش می شود پالتو جایش نمی شود
كيوزه تا تازه ره٫ سووي سوغ ساخلر (كوزه تا تازادير٫ سويو سويوق ساخلار) کوزه تا تازه است آب را سرد نگه می دارد
-------------------------------------------------------------------------------------
گله نه يولشداي٫ گىينه قارداش (گله نه يولداش٫ گئده نه قارداش) با کسی که می آید رفیق است و با آنکه می رود برادر
گه چيي سيوزي٬ يا خولوره ايشر يا اوشاغده (گئرچك سؤزو٬ يا دلىدن ائشيت٫ يا اوشاغدان) حرف راست را یا از دیوانه بشنو یا از بچه
گه لوخ قوملوغ ايلىياخ٫ قانلوغلو اللي (گلديك قوهوملوق ائيله يه ك٫ قانليقلى اولدوق) آمدیم فامیلی کنیم کار به خونریزی کشید
گه لي قاشيني قيره٫ گيوزىني چخاردي (گلدى قاشينى قاييرا٫ گؤزونو چيخاردى) آمد ابرویش را درست کند چشمش را هم در آورد
گوتي قالمي دار قاپوره (گؤتو قالميش دار قاپيدا) ...نش در بین در تنگ گیر کرده
گوري يوخدي كه كفه ني اوله (گورو يوخدور كى كفنى اولا) گور ندارد که کفن داشته باشد
گوله م يوخدي٫ ايوزن چوخدي (گؤلوم يوخدور٫ اوزه ن چوخدور) استخر نیست و الا شناگر زیاد است
گيج گلمى٬ ايسييوو تيز گييه (گئج گلميش٬ ايسته يير تئز گئده) دير آمده مىخواهد زود برود
گيوز گيوز ايلىياوري (گؤز گؤز ائله ييردى) چشم می گرداند (منتظر است)
گيوزده غولاغه دورد برماغدي (گؤزدن قولاغا دؤرد بارماقدير) از چشم تا گوش چهار انگشت فاصله است
گيوزمه سو ايچمىياوري (گؤزوم سو ايچمه ييردى) چشمم آب نمی خورد
گيوزه گر سينوغ اوخ هره ره سو ايچر (كوزه گر سينيق آبخوردان=بايدادان سو ايچه ر) کوزه گر از کوزه شکسته آب می خورد
گيوزه ني غپديو٬ آغازيني آچدي (گؤزونو قاپاديب٬ آغزينى آچدى) چشمش رابست و دهانش را باز کرد
گيوزو چخسي٫ آرو چخمه سي (گؤزو چيخسين٫ آدى چيخماسين) چشمت در بیاید ولی اسمت در نیاید
گيوگده ياغر يره٫ يا يرده گيوگه؟ (گؤيدن ياغير يئره٫ يا يئردن گؤيه؟)از آسمان به زمین می بارد یا از زمین به آسمان؟
-------------------------------------------------------------------------------------
لال قزو ديليني نه نه سي بيلي (لال قيزين ديلينى ننه سى بيلير) زبان دختر لال را مادرش می داند
لالايي بيلاوسه٬ نييه يوخو آپارمياو (لالايى بيليرسه ن٬ نييه يوخون آپارمايير؟) اگر لالايي گفتن بلدي چرا خوابت نمي برد.
لاي لاي بيلاوسه٫ نيه ياتماغ گلميياو (لاى لاى بيليرسه ن٫ نييه ياتماغين گلمه يير؟) لالایی بلدی چرا خوابت نمی برد
ليلاجه باج ورمز (لئيلاجا باج وئرمز) باج به ليلاج نمي دهد
-------------------------------------------------------------------------------------
مال گىير بي يانه، ايمان مين يانه (مال گئده ر بير يانا٫ ايمان مين يانا) مال به یکجا می رود ایمان به هزار جا
مالوي قايم توت٫ غوشنيوي اوغري سايمه (ماليوى قاييم توت٫ قونشووو اوغرو سايما) مالت تا محكم نگه دار تا به همسايه ات تهمت دزدى نزنى .
مفت طناف دوشسي گيرنه ، اوزيني بوغر (موفت ايپ دوششسه گيرينه٬ اؤزونو بوغار) طناب مفت گيرش بيايد خود را خفه مي كند
مفت طنافنه ايوزني بوغر (موفت ايپينن اؤزونو بوغار) با طناب مفت خودش را دار می زند
مفت مال باش سينىري (موفت مال٫ باش سينديرار) مال مفت سر می شکند؟
منم آتمنه باغلاو خان آتي قدنه (منيم آتيمى باغلا خان آتى قاتينا) اسب مرا هم پيش اسب خان ببنديد
مه نمه ديام٫ ته مىيرم نمه چالاو (من نمه دئييره م٫ تنبوروم نمه چالير) من چه می گویم طنبورم چه می نوازد
مه تل مه تل ماتنه٫ شيطان ميني آتنه (متل متل ماتينا٫ شئيطان ميندى آتينا) شیطان به اسبش سوار شد (شعری که در هنگام قصه گویی و بازی می خواندند)
-------------------------------------------------------------------------------------
نفه سي ايسي يرده چه خاو (نفسى ايسسى يئردن چيخير) نفسش از جای گرم در می آید
نه باغده قو الو٬ نه كورده دينه خالو (نه باغدا قوى آلى٬ نه كورده دئنه خالو) نه در باغ آلو بگزار بماند٬ نه بكرد خالو بگو
نه نه ره ييه ين سيوتي٫ برننه توكدي (ننه دن ييه ن سوتو٫ بورنوندان تؤكدو) شیری که از مادرش خورده بود از دماغش ریخت
نه نه سي امجه يني ره كه سي (ننه سى امجه يينى ده كسه ر) پستان مادرش را هم مىبرد
-------------------------------------------------------------------------------------
هامي چخدي چراغچىيه (هامى چيخدى چيراغچىيا) همه اش به چراغدار رسید
هر باغو بیر چغالي وار (هر باغين بير چاققالى وار)
هر كه كور اولي٫ كور اوغلي اولمز (هر كيم كور اولا٫ كوراوغلو اولماز) هر کس کور شد کوراوغلی (قهرمان ملى خلق ترك) نمىشود
هر كيمسه نو بي دردي وار٫ ديرمانچىنو سو دردي وار (هر كيمسه نين بير دردى وار٫ دييرمانچىنين سو دردى وار) هر کسی مشکلی دارد مشکل آسیابان آب است
هر كيمسه يه آغزدي٫ سنه قولاغدي (هر كيمسه يه آغيزدى٫ سنه قولاقدير) براى هر كس اگر دهان بود٬ براى تو گوش بود
هر گولو٫ بي غوخوسي وار (هر گولون٫ بير قوخوسو وار) هر گلی بویی داره
هر نا غره اوتردي ائشاغسز٫ بيجه جفت دوغدي دشاقسز (هر نه قده ر اوتوردو اوشاقسيز٫ بيرجه ايكيز دوغدو داششاقسيز) هر چه بدون بچه ماند آخرش یک جفت دختر زایید
هر يولي بيجه يولچي بيلي (هر يولو بيرجه يولچو بيله ر) هر راهي را رهروي مي شناسد.
هر ييمه نو٫ بيجه ييه ين واري (هر يئمييه نين٫ بيرجه يييه نى وار) هر کس که نخور باشد یک بخور دارد
هم آخورده یوری٬ هم توروه ره (هم آخيردان يئيير٬ هم توربادان) هم از آخور می خورد و هم از توبره
هم ياغله ، هم داغله (هم ياغلى٬ هم داغلى)٬ هم روغن دار هم داغدار
-------------------------------------------------------------------------------------
واي او ناخوش حالنه٫ ايشي دويشسي ياسينه (واى او ناخوش حالينا٫ ايشى دوشسون ياسينا) وای به حال مریضی که کارش به سوره یاسین بیافتد
-------------------------------------------------------------------------------------
ياخچىلوغ هيچ وقت ايتمه ز (ياخچىليق هئچ واخت ايتمز) خوبی هیچوقت گم نمی شود
ياخچىلوغدي النو گلمىيه؟ (ياخچىليقدير اليندن گلمه يه؟) خوبی است که از دستت نیاید؟
ياخچی و يامانني بيلمز (ياخچى و يامانينى بيلمز) خوبی و بدیش را نمی داند
ياغ گىير ياغ اوسنه٫ يارمه غالىواويلا (یاغانه) (ياغ گئده ر ياغ اوستونه٫ يارما قالار واويلان) روغن روی روغن می آید و گندم نیمکوب در حسرت می ماند
ياغ وارو٬ سورت اوز چات قچووه (ياغ وارين٬ سورت اؤز چات قيچيوا) اگر روغن داري به ترك پاي خودت بمال
يانن هميشه يامان اولي (يانان هميشه يامان اولار) کسیکه برای دیگران می سوزد همیشه متضرر می شود
ير برك اولنه٫ سقر سقر گيزوزنه گوري (يئر برك اولاندا٫ سيغير سيغير گؤزوندن گؤره ر) زمین که سخت باشد گاو نر از چشم گاونر بغل دستی اش می بیند
يري كنگرو٫ آتي لنگر (يئدى كنگرى٫ آتدى لنگرى) کنگر خورد و لنگر انداخت
يكه سو توكي٫ كوچي سه ره ني (يئكه سو تؤكه ر٬ كيچيك سورونه ر) بزرگ آب می ریزد٫ و کوچکتر سر می خورد
يكه يكه لوغ ايله سي٫ تا كوچي احترامىني توتسي (يئكه ئيكه ليك ائله سين٫ تا كيچيك ائحتيرامىنى توتسون) بزرگ باید بزرگی کند تا کوچکتر احترامش را بگیرد
يه كه لقمه آرمي بوغر (يئكه لوقما آدامى بوغار) لقمه بزرگ آدمي را خفه مي كند
يول گيينه و داش ده دينه معلومنی (يول گئده نده و داش دا ديه نده معلومدور) موقع راه رفتن و به سنگ خوردن معلوم است
ييدي چاىيه ورسي٫ توپوزي ياش اولمز (يئددى چايا وورسا٫ توپوزو ياش اولماز) به هفت آب بزند زانویش خیس نمی شود
یهودی دییر قروان اولم مسلمانو آخر عقلنه (يهودى دئيير قوربان اولوم موسلمانين سون= آخير عقلينه) یهودی می گوید :قربان آخر عقل مسلمان بروم
یولدوزی دويشمي سو ايوزنه (اولدوزو دوشموش سو اوزونه) ستاره اش روی آب افتاده

گئرچه يه هو!!!!